منشاوی یکی از بهتیرن قاری های کل عالم

زندگینامه استاد محمد صدیق المنشاوی

«محمد صدیق منشاوی» در 30 دی‌ماه سال 1298 هجری شمسی مطابق با 20 ژانویه سال 1920 میلادی در شهر منشأ واقع در استان «سوهاج» در منطقه صعید مصر در خانواده‌ای مذهبی پا به عرصه وجود گذارد 
در یکی از شب‌های ماه مبارک رمضان، زمانی که این استاد در روستایی از روستاهای مصر، برای خانواده‌ای داغدار در حال تلاوت بود، گروهی از رادیو برای ضبط تلاوت وی به آن محل رفتند و در همان زمان، گروهی دیگر برای ضبط تلاوت پدرش، «صدیق منشاوی» به روستای «العسیرات» در استان سوهاج در خانه «احمد ابورحاب» رفته بودند و این برای اولین بار در تاریخ رادیو بود که رادیو تجهیزات، کارکنان و مهندسان خود را برای ضبط تلاوت یکی از قاریان به جایی می‌فرستاد. 
این اتفاق را مجله رادیو و تلویزیون نیز در صفحات خود درج کرد و زمانی که مسئولان رادیو این دو تلاوت را از آن‌ها ضبط کردند، دوباره از محمد صدیق منشاوی و پدرش خواستند که برای تلاوت به رادیو بیایند، ولی باز هم آن‌ها این دعوت را نپذیرفتند. 
این موضع سبب ناراحتی بسیار شدید مسئولان رادیو شد و نزدیک بود که اختلاف بزرگی روی دهد تا آن‌ که یکی از نزدیکان استاد محمد صدیق منشاوی، «عبدالفتاح باشا» که ژنرالی بلند مرتبه بود، در این مورد دخالت کرده و صراحتاً به استاد منشاوی گفت که نپذیرفتن دعوت رادیو پسندیده نیست و این امتحان تنها از او گرفته نشده است و یادآوری کرد که بعد از آن‌که شیخ محمد دعوتشان را رد کرده است، رادیو مهندسان و کارشناسان خود را برای ضبط تلاوتش به سویش فرستاده است و در برابر این کار مسئولان رادیو، نپذیرفتن دعوت آنان پسندیده نیست و در برابر این رفتار خوب، متقابلاً چاره‌ای جز رفتار خوب نیست.

ورود به رادیو 
سرانجام بعد از اصرارهای عبدالفتاح باشا، استاد محمد صدیق منشاوی به رادیو رفت و اولین تلاوتی که محمد صدیق منشاوی در رادیو مصر انجام داد، تلاوت سوره انفال بود و پس از این‌که به عنوان یکی از قاریان رادیو مصر شناخته شد، از طرف وزارت اوقاف مصر به سمت قاری مسجد «الزمالک» منصوب شد و در آنجا با قرائت سوره کهف قرائت را آغاز کرد و قاری آن‌جا بود تا زمانی که وفات یافت. (در مصر، هر یک از قراء قاری رسمی یکی از مساجد است و البته این بدان معنا نیست که در دیگر مساجد قرآن تلاوت نمی‌کنند) 
محمد صدیق منشاوی همراه با استاد «کامل یوسف بهتیمی» از شاگردان مکتب قاری عظیم‌الشأن «محمد سلامه» بودند، منشاوی کل قرآن را به صورت تحقیق و ترتیل برای رادیو مصر و برخی دیگر از رادیوهای اسلامی مانند سوریه و لیبی تلاوت کرده‌ که به عنوان گنجینه‌های ارزشمند محفوظ و برخی از آن‌ها در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد. 
محمد صدیق منشاوی همچنین همراه با استاد «کامل یوسف البهتیمی» و استاد «فؤاد العروسی»، قرآن را به روایت «الدوری» به صورت ترتیل تلاوت کرده‌اند که این تلاوت در اختیار رادیوی سودان است و بسیاری هنوز این ترتیل را نشنیده‌اند و برای یافتن آن تلاش می‌کنند. 
مرحوم منشاوی در تلاوت قرآن، لحن را به گونه‌ای به کار می‌برد که هیچ‌گاه بر آیات غالب نمی‌شود و آیات قرآن همیشه در تلاوتش حرف اول را می‌زند، وی به گونه‌ای دستگاه‌ها و مقامات را اجرا می‌کرد که همه آن‌ها را در تلاوتشان به کار می‌گیرند و مقامی را نمی‌توان نام برد که مرحوم منشاوی از آن در ضمن تلاوت استفاده نکرده باشد. 
محمد صدیق منشاوی در اولین سفر خارجی خود که به دعوت «احمد سوکارنو» در سال 1955 صورت گرفت، همراه با استاد «عبدالباسط محمد عبدالصمد» به اندونزی سفر کرد، در آن‌جا تجلیل و تشویق و علاقه مردم اندونزی به قرآن وی را تحت تأثیر قرار داده بود به طوری که از گریه آنان در طول تلاوت قرآن، این استاد نیز به گریه افتاده بود. 
حجاج قدیمی ایرانی محمد صدیق منشاوی را به یاد دارند که در موسم حج در مسجد الحرام قرآن تلاوت می‌کرد و این البته افتخاری نیست که نصیب هرکس شود، این استاد به هیچ کلاس موسیقی نرفت و از هیچ موسیقیدانی نغمه‌ها را فرا نگرفت. 
ذکر کرده ‌اند که در اواخر دهه 60 میلادی، یکی از موسیقی‌دانان بزرگ به او گفت: ای استاد، تنها صدای تو است که موسیقی را در قرآن، جای می‌دهد، استاد منشاوی نیز به او گفت: ای دوست من! به تحقیق، من موسیقی را از قرآن گرفتم، پس چگونه می‌توانی به قرآن با موسیقی لحن بدهی. 
استاد محمد صدیق منشاوی بسیار خوش برخورد و با فقرا و مسکینان مهربان بود، هنگامی که در راهی که به سوی مجلس قرائت یا محفلی که برای این منظور تشکیل شده بود، قدم می‌نهاد، نگاهش از شدت خشوع و حیا، به زمین دوخته شده بود.

بیماری و وفات استاد 
محمد صدیق منشاوی در سال 1966 میلادی به بیماری تصلب شرایین دچار شد و پزشکان او را از تلاش بیش از حد و به خصوص فشار بر حنجره باز داشتند، در سال آخر عمرش تلاوت‌های فوق‌العاده سنگین و از نظر صوتی تلاوت‌های مرتفعی را پیاده می‌کرد و چون بیماری شدت یافت به بیمارستان دولتی انتقال یافت، «عبدالناصر» پادشاه مصر، چون از شدت بیماری این استاد آگاه شد، دستور داد که او را برای معالجه به لندن بفرستند که مرگ او را در برگرفت. روحش شاد و یادش گرامی باد.

«محمد صدیق منشاوی» از نگاه کارشناسان و قاریان ایرانی 
به جرأت می‌توان گفت که تلاوت‌های محمد صدیق منشاوی مانند تلاوت‌های استاد عبدالباسط عامه‌پسند و فراگیر است و شاید کمتر کسی باشد که نام و صدای ملکوتی این استاد را نشنیده باشد، این استاد در بین قاریان ایرانی نیز از محبوبیت چشمگیری برخوردار است. 
«احمد ابوالقاسمی» کارشناس و قاری بین‌المللی قرآن کریم در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران(ایکنا) درباره استاد محمد صدیق منشاوی می‌گوید: راز ماندگاری تلاوت‌های استاد«منشاوی» در ابتدا بحث حزن قرائت وی از نظر سبک کار و دیگری بحث حزن در صدای این استاد است که جمع شدن حزن در نوع تلاوت و سبک و حزن در شخصیت استاد از مواردی است که باعث می‌شود تلاوت‌های وی ماندگار شود. 
وی می‌افزاید: حزنی که در نوع آهنگ‌ها و صدای استاد وجود دارد همچنین قابل درک بودن آهنگ‌ها، همگانی و عمومی بودن آهنگ‌ها و احساس قرائت‌های استاد از دلایلی است که باعث شده تا صدای استاد «منشاوی» در بین عوام پسندیده‌تر از دیگر قراء باشد. 
ابوالقاسمی معتقد است که در تلاوت‌های استاد «منشاوی» متانت و بلندی طبعی مشاهده می‌شود که به‌طور قطع در شخصیت این استاد نیز وجود دارد، تعاریفی که از دیگر قاریان مصری نیز شنیده می‌شود بیانگر این است که وی از نظر شخصیتی در کشور مصر قابل ستایش بوده و بسیاری از قاریان بزرگ مصری از استاد «منشاوی» به نیکی و بزرگی یاد می‌کنند.

تلاوت ‌های ‌منشاوی ؛‌ تلاوت‌ هایی‌ عامه ‌پسند 
تلاوت‌ های محمد صدیق منشاوی مانند تلاوت‌های استاد عبدالباسط عامه‌پسند و فراگیر است و شاید کمتر کسی باشد که نام و صدای ملکوتی این استاد را نشنیده باشد، این استاد در بین قاریان ایرانی نیز از محبوبیت چشمگیری برخوردار است 
وی درباره مقایسه تلاوت‌های استاد منشاوی با استادی مانند مصطفی اسماعیل می‌گوید: قیاس قرائت استادان با یکدیگر اصولی نیست؛ چرا که این قراء دارای شرایط همسانی نیستند و تلاوت هر یک از این قاریان از یک زاویه دارای اهمیت است، به‌طور مثال تلاوت «مصطفی اسماعیل» از برخی زوایا قوی‌تر از استاد «منشاوی» است و یا از زوایای دیگر تلاوت استاد «منشاوی» قوی‌تر است و قیاس بین این افراد که فرق کلی با هم دارند صحیح نیست و به‌طور کل استاد «منشاوی» در عصر و زمان خودش یکی از بهترین‌ها بود. 
ابوالقاسمی درباره صدای منشاوی نیز این‌گونه سخن می‌گوید: توانمند بودن صدای استاد خیلی عجیب است و جزء صداهای نادر به‌ شمار می‌آید و این توانمندی در اجرا و صدا یکی از ویژگی‌های صوتی این استاد است. 
سید«علی سرابی» قاری قرآن و مدیر عامل اتحادیه تشکل‌های قرآنی کشور نیز در گفت‌وگو با ایکنا درباره استاد محمد صدیق منشاوی چنین می‌گوید: یک ویژگی منحصر به فرد مربوط به خود مرحوم «محمدصدیق منشاوی» است، صدای این استاد نیز بسیار لطیف و دلنشین است که از جهاتی منحصر به فرد است و لطافت ویژه‌ای دارد و در نهایت ویژگی خاص مرحوم «منشاوی» صدای ملکوتی وی است. 
وی می‌افزاید: برداشت من از قاریان مصری به ویژه مرحوم «منشاوی» این است که قرائت قرآن در واقع در فرهنگ مصر و همچنین به ‌ویژه در فرهنگ ما صرفاً یک کار هنری و تفننی برای اوقات فراغت نیست بلکه قرائت قرآن بستری برای انتقال معارف و مفاهیم عالیه قرآن کریم است. 
سرابی معتقد است که ترتیل استاد از نغمه‌های ساده‌ و از پیچیدگی کمتری برخوردار است و از لحاظ لحنی نسبت به ترتیل‌های دیگران غنی‌تر است، ویژگی صدا، لطافت صدا و حزین بودن از نکات قابل توجهی است که در ترتیل وی وجود دارد و دیگری موزون و یکدست بودن ترتیل از لحاظ سرعت و تکثیر کلام یا همان ضرب آهنگ قرائت است که مورد توجه همگان قرار گرفته است. 
سرابی به یکدست بودن، زیبایی، دلنشینی، محکم بودن و برجستگی صوتی استاد اشاره می‌کند و می‌گوید: این موارد باعث شده تا ترتیل استاد «منشاوی» از لحاظ صوتی و تنوع آهنگی بیشتر مورد توجه عامه قرار گیرد. 
«رضا محمدپور» قاری بین‌المللی و نفر اول مسابقات رشته قرائت هندوستان نیز در گفت‌وگو با ایکنا درباره استاد منشاوی چنین می‌گوید: یکی از رازهای ماندگاری تلاوت‌های استاد «منشاوی» خلوص و پاکی است که در تلاوت‌های این استاد موج می‌زند و ناشی از نزدیکی روحیات و اخلاقیات وی با مفاهیم قرآنی است. 
وی می ‌افزاید: تا جایی که از زندگی‌ نامه این استاد اطلاع دارم، استاد شخصیت بسیار مستقلی داشت و در عین تواضع به دنبال شهرت و مقام نبود و زمانی که از طرف رادیو قرآن مصر از وی برای تلاوت در رادیو دعوت شد استاد قبول نکرد و دست ‌اندرکاران رادیو قرآن نیز به محل تلاوت‌های این استاد رفته و تلاوت استاد را ضبط می‌ کنند که این مورد برای هیچ یک از قاریان مشهور آن زمان سابقه نداشت.
این قاری بین‌المللی به تأثیر تلاوت استاد بر غیر مسلمانان اشاره می‌ کند و می ‌افزاید: استاد با تلاوت‌ های بسیار شیوا و رسای خود نه تنها موجب اسلام آوردن بسیاری از غیر مسلمانان شد بلکه در ایجاد روحیه معنوی بین مسلمانان نیز بسیار تأثیرگذار بود. 
این قاری بین‌المللی معتقد است که صوت استاد مردم را شیفته خود می ‌کرد بطوری که در پرده‌های صوت ایشان آرامش، ثبات و یکرنگی خاصی وجود دارد و کوچک‌ترین اضطراب و تنشی در صوت ایشان مشاهده نمی‌ شود و ردیف‌ هایی که ایشان برای نغمات به‌ کار می‌ برند منحصر به فرد بود. 
رضا محمدپور یکی دیگر از ویژگی‌های تلاوت‌های استاد «منشاوی» را وجود حزن بسیار بالا در صوت و لحن وی عنوان می ‌کند و می ‌افزاید: در احادیث آمده است که قرآن با حزن نازل شده و کسی که قرآن تلاوت می ‌کند بهتر است آن را با حزن قرائت کند، تلاوت استاد منشاوی نیز به‌ گونه‌ای است که اگر آن را در آرامش گوش دهید دل انسان را به تسخیر خود در می ‌آورد و به نحوی صوت استاد معجزه الهی است. 
وی درباره صدای استاد منشاوی نیز می‌ گوید: صوت و تلاوت استاد با وجود فنی بودن سادگی خاصی دارد و همچنین وی با متانت و وقار خاصی قرآن را تلاوت می ‌کرد و از کارهای اضافی در صوت و لحن پرهیز داشت و به ‌همین دلیل است که تلاوت‌های استاد «منشاوی» را بیشتر عامه مردم هم می‌ پسندند. 
تحلیلی کوتاه درباره تلاوت‌های استاد «محمد صدیق منشاوی» 
آن‌ چه که درباره سبک و شیوه استاد محمد صدیق منشاوی در تلاوت قرآن میتوان گفت این است که با این‌که شیوه تلاوت این استاد منحصر به وی نبوده و به طور موروثی در خانواده قاری ‌پرور آنان مورد استفاده قرار گرفته است، اما به سبب آنکه این شیوه توسط وی به اوج شکوفایی و بلوغ لحنی رسیده و به جهانیان معرفی شده است او را نماینده این سبک به حساب می ‌آوریم، چرا که به رغم آن‌که پیش از او مرحوم پدرش و هم‌زمان با وی برادر کوچک‌تر و برخی دیگر از اعضای خانواده این استاد از چنین سبکی بهره برده‌اند، اما بی ‌تردید این قاری برجسته، هنر و ذوق افزون ‌تری در بازپروری و رشد این سبک از خود بروز داده و این شیوه را در طول زندگی قرآنی خود به نقطه کمال رسانیده است.

شاخصه ‌های لحنی تلاوت استاد منشاوی 
1- پیروی از خط سیر لحنی مشخص و کم‌نوسان در طول تلاوت و استفاده از تمامی مقام‌ های اصلی عربی و نیز برخی مقام ‌های فرعی نظیر «حجاز کار» و «عراق» در تلاوت همچنین عدم استفاده از پرده‌های اوج یا جواب (جواب جواب اصطلاحی) در اجرای مقام‌های مختلف.

شاخصه‌ های ‌صوتی‌ تلاوت ‌استاد ‌منشاوی: 
1- زیبایی و گیرایی طنین صدای این استاد را می‌ توان مهم‌ترین عنصر صوت وی دانست که توانسته است طرفداران فراوانی را به خود جذب کند، این استاد از صدایی شفاف، حزن‌آور، دارای بم و زیر مناسب، تحریرپذیر و بسیار منعطف برخوردار است که دارای ارتفاعی در حدود 14 درجه صوتی است 
2- استفاده نادر از شیوه ترکیب مقام‌ها در تلاوت که از جمله آن می توان به ترکیب رست و سیکا اشاره کرد، همچنین صعودها و نزول‌ها به طور معمول در ردیف‌های لحنی مجزا ــ مانند شیوه استاد «عبدالباسط محمد عبدالصمد» ــ انجام می‌شود اما در پاره‌ای موارد از این امر عدول کرده است. 
3- به طور معمول قفلات تلاوت او (تحریرها و ضرب ‌آهنگ‌های تلاوت در پایان هر آیه) در ردیف‌هایی که پس از مقدمه تلاوت مورد استفاده قرار می‌گیرد همراه با تحریر و در همان پرده توسط یا اوج و بدون بازگشت به درجه اصلی (استقرار) صوت است.